De kust. De kustlijn, uitgestrekte stranden, dijken, dammen en het duinlandschap. Het kustgebied is evenals de karakteristieke molens en het door rivieren doorkruiste cultuurlandschap typerend voor het Nederlandse landschap. Iedereen heeft opvattingen over wat een goede kust is en wat geen fijne kust is. Wat er in, met, aan en rond de kust moet en kan gebeuren is daardoor niet eenduidig. Het is al sinds jaar en dag onderwerp van discussie. De kust kan op veel verschillende manieren worden benut en ingericht. Voor de een is de kust een uniek gebied om tot rust te komen en te genieten van de ruimte en natuur. Voor een ander is het de ideale plek voor sport en recreatie. En weer een ander ziet in de kust veel economische kansen. En waar sommigen van mening zijn dat die verschillende functies prima gelijktijdig aan de orde kunnen zijn, denken anderen daar heel anders over. Zo leven er al sinds vele jaren in de Nederlandse geschiedenis verschillende inzichten over de inrichting en benutting van het kustgebied. Dat maakt dat de kust, het kustbeleid en de inrichting van de kust dan ook een bijzonder onderwerp is van politiek, beleid, regelgeving en maatschappelijk debat.
De verschillende waarden van de kust sluiten elkaar niet uit. Maar ze liggen ook niet zomaar in elkaars verlengde. Ze verdragen elkaar niet altijd en overal. Teveel op economie en recreatie gerichte ontwikkeling gaat mogelijk ten koste van de natuurwaarde of de culturele waarde. Daarom is het kustbeleid al sinds jaar en dag onderwerp van discussie. Steeds is daarbij het uitgangspunt om een goede balans te bewaken tussen die verschillende waarden van de kust. Over de poging om die balans te vinden en te bewaken gaat dit essay. Wie is de primaire eigenaar van die poging – wie moet de balans aan de kust bewaken – en wat zijn manieren om tot balans te komen? Het voeren van overheidsbeleid is daarvoor één mogelijkheid, maar er zijn ook meer maatschappelijke mogelijkheden om tot een balans aan de kust te komen.
In dit essay verkennen we hoe dat in de praktijk van de afgelopen jaren is verlopen en wat voor lessen over maatschappelijke sturing en de rol van de overheid dat oplevert. Daarnaast reflecteren we op de rol die maatschappelijke organisaties en initiatieven spelen in het vinden en bewaken van de balans. En hoe verhouden overheid, ondernemers en maatschappelijke organisaties zich dan tot elkaar? Dit is relevant voor het kustbeleid, maar ook voor andere onderwerpen, waar vergelijkbare bewegingen zich voltrekken: ondernemers en maatschappelijke partijen die zich bezighouden met vraagstukken waarin de overheid ook een rol heeft. Wat leert de kust voor die andere terreinen?