Leerreistraject

Wat het is

In een leerreistraject geven we samen met de opdrachtgever een traject vorm waarin een team of groep inspiratie kan opdoen, een gezamenlijke ontwikkeling door kan maken en wordt er gewerkt aan nieuwe taal en verhalen. Gezamenlijk gaat de groep op ‘reis’: rondom het gekozen thema organiseren we ontmoetingen, bezoeken we bijzondere praktijken, nodigen we boeiende sprekers uit en werken we aan vertaling naar de eigen praktijk.

We bouwen het programma op volgens verschillende methodologische benaderingen van de NOSB waarlangs de deelnemers op onderzoek uitgaan en hun eigen reis vormgeven. Deze benaderingen komen terug in drie blokken:

Blok 1 – onbevangen en waarderend onderzoeken:

we starten tijdens dit eerste blok vanuit verwondering: wat zien en ervaren we als we de praktijk bekijken en meemaken zonder onze (professionele) oordelen? Vanuit antropologische verwondering en oprechte interesse kijken we naar de praktijk van de verschillende betrokkenen. Vervolgens onderzoeken we wat er al goed gaat in die praktijk, wat er werkt en waarom: waar zijn ze trots op, wat zijn achterliggende drijfveren en werkzame mechanismen?

Blok 2 – (samen) meervoudig en systemisch onderzoeken:

vanuit meerdere perspectieven belichten we de inzichten die we in het eerste blok hebben opgehaald. Wat voor meervoudige betekenissen zijn er aan dezelfde praktijk te geven? Welke factoren spelen mee in de werking van de praktijk? In dit blok maken we de overgang van signalen en symptomen, naar een analyse van onderliggende patronen en structurele kwesties.

Blok 3 – (samen) activistisch en reflexief onderzoeken:

in dit laatste blok staan we stil bij het ontwerpen van interventies voor verbetering, vernieuwing, versterking en/of verankering van de eerder opgehaalde onderwerpen. Ook experimenteren we met en leren we van wat deze interventies teweegbrengen. Daarbij hebben we ook aandacht voor reflecties uit de professionele praktijk: wat resoneert, wat slaat aan, en wat niet/minder, hoe brengen we het verder, hoe maken we het duurzaam?

Wat het oplevert

De leerreis is een traject van, voor en door deelnemers. Vanaf het begin van het traject worden deelnemers expliciet uitgenodigd om het voortouw te nemen en het traject met elkaar en met ons vorm te geven. Deelnemers zijn daardoor geen ‘passieve ontvangers’ van onderwijs, maar stellen zich doorlopend actief vragen als ‘wat heb ik in mijn praktijk nodig om een volgende stap te zetten?’ en ‘welk gesprek wil ik voeren met mijn collega’s en welke inspiratie hoort daarbij?’ Via de methodologische benaderingen worden deelnemers uitgedaagd om met frisse blik de eigen praktijk opnieuw te bekijken en te onderzoeken. Dat gebeurt zowel tijdens als tussen de verschillende blokken. De opbrengsten van deze onderzoekingen worden vervolgens verder verdiept door hier met elkaar op te reflecteren – deelnemers zijn namelijk elkaars kritische peers. Deze combinatie zorgt voor een diepgravend begrip van onderliggende patronen en mechanismen die in de hectiek van de dagdagelijkse praktijk lang niet altijd zichtbaar (meer) zijn.

Vraagstukken die zich lenen voor een leerreistraject bevinden zich veelal op het strategisch niveau. In sommige gevallen is dat relatief vrijblijvend en is de reis erop gericht deelnemers te helpen ‘dromen’. In andere gevallen is dat minder vrijblijvend bijvoorbeeld omdat er sprake is van een verandertraject dat de boel flink opschudt of van een te voorziene verandering in de nabije toekomst die een herbezinning op doel en missie vergt.

Vormgeving

De leerreis vangt aan met een eventuele intake, gevolgd door een startbijeenkomst. Vervolgens worden drie blokken vormgegeven, ieder bestaande uit twee (of meerdere dagen). De leerreis sluit af met een slotbijeenkomst. Doordat de leerreis is opgebouwd in blokken, kan na afloop van ieder blok het volgende blok vormgegeven worden in samenspraak met (een deel van) de groep deelnemers, al naargelang waar de behoefte ligt. De hoge flexibiliteit die zo ontstaat maakt dat de leerreis nauw aansluit bij wat deelnemers nodig hebben én garandeert dat ieder volgend blok voortbouwt op het vorige.

Tussen de blokken gaan deelnemers aan de slag met één of meerdere opdrachten die specifiek voor de leerreis worden geformuleerd en die aansluiten bij de zes methodologische benaderingen. Afhankelijk van de wensen van de opdrachtgever en deelnemers, kan ervoor gekozen worden deelnemers gezamenlijk of in subgroepen te laten werken aan een overkoepelende (eind)opdracht die gepresenteerd wordt tijdens de slotbijeenkomst.

Een voorbeeld

Leerreistraject met directeuren van Werkontwikkelbedrijven

Werkontwikkelbedrijven (voorheen Sociaal Werkvoorzieningsbedrijven, SW-bedrijven) hebben zich sinds de invoering van de participatiewet in 2015 ontwikkeld tot een gemêleerd palet van organisaties. Zij helpen duizenden mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt aan werk en ontwikkeling. Tegelijkertijd staan zij vooral nog bekend om de organisaties die zij vroeger waren, terwijl de toekomst van dit soort bedrijven stevig onder druk staat. Via een leerreis hebben we vanuit de NSOB met een regionaal netwerk van directeuren van SW-bedrijven gezamenlijk nagedacht over het (nieuwe) verhaal in deze (veranderende) tijd. In drie blokken (tweedaagsen) hebben we verleden, heden en toekomst centraal gesteld, als startpunt voor gesprek.

Ze doken we in het verleden van het (zogenoemde) ‘pauperparadijs’ in Veenhuizen, wat een verrassend perspectief opleverde (is de toenmalige tragiek van goede bedoelingen ook nu aan de orde?) en ongemakkelijke vragen opriep over de nagedachtenis die zal ontstaan aan de huidige bedrijven (hoe worden wij straks herinnerd?). Ook bezochten we een Schiedamse armoedetentoonstelling, waar we werden ondergedompeld in het reële en confronterende heden van mensen die in armoede leven – met ook weer een perspectiefwissel omdat duidelijk werd dat mensen die vaak worden geportretteerd als zielig en geïsoleerd, ook een diepe kracht laten zien en vaak sterk verbonden blijken te zijn met hun lokale netwerk (via mantelzorg, vrijwilligerswerk, etc.). De betekenis van ‘werk’ krijgt zo een andere lading.

Met een bezoek aan Eindhoven dompelden we ons onder in een wereld waar toekomst wordt ‘gemaakt’. Met o.a. de hightech campus, en vergaande ontwikkelingen rondom VR en AI – ontstaan nieuwe vormen van werk. Al dat toekomstgeweld heeft ook zijn weerslag op het heden, want hoe bereid je je voor op de innovaties die komen gaan? Waar zouden we naartoe willen bewegen, welk(e) beeld(en) van de toekomst helpen ons daarbij, en hoe gaan we daar concreet aan werken?

Met een gedeeld beeld van verleden, heden en toekomst op zak, hebben we de leerreis afgerond door in gesprek te gaan met externe genodigden over hoe de (meervoudige) beelden die het afgelopen jaar zijn opgedaan, in de volgende periode verder zijn om te zetten naar beweging: soms binnen de eigen organisatie, soms binnen de directe omgeving of de sector als geheel. Dat is een beweging van ‘schaal maken’, vanuit de beslotenheid van het eigen traject en de eigen groep, naar anderen in de omgeving – binnen de eigen organisatie, collega-directeuren en stakeholders.