Wetenschappelijke Toets der kritiek

Wat het is

Een goed beleidsvoornemen kan ‘de toets der kritiek’ doorstaan. Idealiter kennen ambtenaren de antwoorden op vragen en de reacties op kritieken al voordat een beleidsvoornemen openbaar wordt gemaakt. Daarom heeft de NSOB de wetenschappelijke Toets der kritiek ontwikkeld. Het centrale idee achter de wetenschappelijke Toets der kritiek is dat door het stellen van vragen, het formuleren van kritieken en het leveren van commentaren op basis van wetenschappelijke kennis en inzichten, ambtenaren worden uitgenodigd tot reflectie op hun beleidsvoornemen te harden tegen kritieken en zo nodig zelfs te wijzigen. De Toets der kritiek test de robuustheid van het voornemen. Het is een kritische interventie, tijdens het proces — in real time — op het moment dat bijstellen nog mogelijk is, voordat externe (politieke) ogen het voornemen zien en bekritiseren.

Wat het oplevert

De wetenschappelijke Toets der kritiek is een laagdrempelige manier om een kritische en tegelijkertijd wetenschappelijk goed onderlegde blik van buiten naar binnen te halen. Om een actueel voornemen en alle dilemma’s die daarmee samengaan tegen het licht te houden op het moment dat die kritisch blik gewenst is. De Toets der kritiek doorbreekt bestaande denkpatronen en stelt vooronderstellingen en aannames ter discussie op basis van wetenschappelijke kennis en inzichten en jarenlange ervaringen met het openbaar bestuur van de wetenschappers die de toets uitvoeren.

Vraagstukken of thema’s die zich lenen voor een Toets der kritiek zijn actueel aan de orde en dienen op korte termijn te resulteren in een beleidsnota, een advies aan de bestuurder, een werkwijze/procesaanpak, een akkoord of ander openbaar product. Het gaat om concrete voornemens die nog wel kunnen worden aangescherpt of gewijzigd.

Vormgeving

De wetenschappelijke Toets der kritiek wordt uitgevoerd door een toetserspanel van deskundige wetenschappers uit de organisatie en/of het netwerk van de NSOB. Het toetserspanel ontvangt ter voorbereiding de ter zake doende documenten omtrent het beleidsvoornemen. Aan het begin van de Toets krijgt het toetserspanel de vraagstukken en dilemma’s gepresenteerd die door het beleidsvoornemen worden opgeroepen. Daarna begint de kritische bevraging van de aanwezige ambtenaren door het toetserspanel. Het toetserspanel formuleert waar nodig ook alternatieve zienswijzen. De reflecties van het toetserspanel zijn geen standpunten van de NSOB als instituut, noch van de panelleden als personen. Kritische tegen en omdenken doen de panelleden los van hun persoonlijke voorkeuren ten behoeve van voorgenomen beleid.