Maatschappelijke organisaties moeten bestuur, toezicht en praktijk democratiseren Maatschappelijke organisaties, zoals zorg- of onderwijsinstellingen, zijn vergeten dat ze een rol spelen in ons politiek bestel: lokale betrokkenheid van burgers bij de vraag wat 'het goede leven' is. Er is daarom een democratisering van bestuur, toezicht en alledaagse praktijk van zorg vereist. Dit blijkt uit het promotieonderzoek van Henk den Uijl. Dat betekent, bijvoorbeeld, dat het stichtingsmodel, waarin de raad van toezicht zichzelf aanstelt, een groot democratisch tekort in zich draagt. Het zou interessant zijn de vereniging of de coöperatie te herontdekken. Ook betekent het voor professionals in alledaagse zorgpraktijken dat zij meer ruimte nodig hebben om patiënten en verwanten te betrekken bij zorg.
Wijsheid uit de praktijk De vraag wat goede zorg is, of wat goed organiseren is, blijken geen technische vragen te zijn die je op kunt lossen door expertise toe te passen of door 'de bedoeling' te achterhalen. Den Uijl: “Het blijken politieke en morele vragen te zijn die vooral 'praktische wijsheid' vragen. Dit veronderstelt geen 'hoge morele toon', maar juist eerder een realiteitsbesef dat moraliteit in bestuurlijke zin altijd samenhangt met macht, dat tegenspraak vereist is, en dat soms moraliteit ook tegen je kan werken.”
Kloof toezicht en alledaagse zorg Niet alleen mensen kunnen wijs zijn, ook praktijken en instituties kunnen wijs zijn, namelijk als zij het mogelijk maken dat de vraag naar goede zorg betwist kan worden en lokaal kan worden beantwoord. Den Uijl: “Uit mijn onderzoek blijk dat alledaagse zorg, en de organisatie waarbinnen dat plaatsvindt, zich niet laat vangen in zowel algemene waarden als in managementinstrumenten. Dat wil niet zeggen dat die waarden of instrumenten niet nuttig zijn, maar er ontstaan problemen op het moment dat deze 'kloof', tussen toezicht en bestuur op afstand en alledaagse zorg, niet meer wordt herkend en van betekenis wordt voorzien.”
Zekerheid en versimpeling Van alle deugden die we hopen te vinden in de bestuurskamer van zorgorganisaties (of andere maatschappelijke organisaties) is wijsheid wellicht de grootste. Maar wat is wijs toezicht? In Nederland is er een trend waarneembaar dat toezicht en bestuur dienen te professionaliseren. Er ligt meer nadruk op expertise en onafhankelijkheid, en op managementdomeinen zoals strategisch, risico- of kwaliteitsmanagement. Den Uijl: “Maar is er ook een trend te zien die veel nadruk legt op moraliteit en (maatschappelijke) waarden. Uit mijn onderzoek blijkt dat beide trends samenhangen met een managementmode die op zoek is naar zekerheid en versimpeling.”
