Stel je voor; een gemeente worstelt met het realiseren van (betaalbare) woningen, terwijl de provincie aandringt op natuurbehoud en het Rijk langskomt omdat zij een opgave heeft rond het realiseren van locaties voor militaire oefenterreinen en diezelfde gemeente daar wel geschikt voor acht. Het is een complex samenspel van belangen waar alle overheden in Nederland mee te maken hebben. In dit essay onderzoeken Yourai Mol, Christiaan van der Kaaij, Jorgen Schram en Martin Schulz dit soort uitdagingen. Hoe krijgt regie in netwerken vorm en welke dilemma's duiken daarbij op? Aan de hand van een raamwerk met vier kernelementen van regie (wie regisseert, wie worden geregisseerd, waarvoor wordt geregisseerd én waarmee wordt geregisseerd) wordt in vier praktijkcasus geïllustreerd hoe regie in het fysiek domein vorm kan krijgen.
Er is daarbij voortdurend spanning tussen drie niveaus van regie: (1) het niveau van de specifieke opgave, (2) het niveau van het stelsel in een bepaald beleidsdomein en (3) het systeemniveau van interbestuurlijke verhoudingen. Precies die gelaagdheid maakt het voeren van regie en adviseren daarover complex: wat op het ene niveau logisch lijkt kan op een ander niveau onbedoelde gevolgen hebben. In het essay wordt uitgewerkt hoe die niveaus in samenhang beschouwd kunnen worden en hoe belangrijk bewustwording van de doorwerking van bepaalde keuzes kan zijn.
Regie wordt vaak hiërarchisch ingevuld - ook als het de intentie is om via netwerken te werken. We vragen dan om ruimte vóór regie. Maar, als we de intenties en interventies in regie expliciet maken en dilemma's productief maken door copingstrategieën toe te passen, zien we dat het eigenlijk gaat over ruimte ín regie. Het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties heeft hier een belangrijke taak in het adviseren over regie: enerzijds als het gaat over pragmatisch meedenken over specifieke opgaven, anderzijds als het gaat om het bewaken van de interbestuurlijke verhoudingen op systeemniveau.
Dit essay is geschreven in opdracht van Team Fysiek, als onderdeel van de afdeling Bestuur en Advisering van het DG Openbaar Bestuur en Democratische Rechtsstaat van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties.