Opgavegericht werken wordt in onze tijd gepresenteerd als hét antwoord op de uitdagingen waar het publieke domein zich voor gesteld ziet. Het idee is dan dat organisaties niet langer de eigen taak en bedrijfsvoering als vertrekpunt nemen, maar in plaats daarvan de gezamenlijke opgave centraal stellen waar zij met anderen aan willen werken, zoals het verbeteren van de leefbaarheid van een bepaalde wijk of het borgen van bestaanszekerheid voor kwetsbare inwoners. Hoewel opgavegerichtheid zeker aanmoediging verdient, genereert zoiets ook een risico dat niet onbesproken mag blijven, namelijk dat werken aan de opgave als excuus wordt gebruikt om geen rekenschap te hoeven afleggen over de precieze eigen inzet en bijdrage daaraan. In het openbaar bestuur dient altijd voldoende tegenspel te worden georganiseerd. Dit is óók het geval bij opgavegericht werken. In dit essay betogen wij dat het dan ook hoog tijd is voor de erkenning dat soms tegenwerken ook juist opgavegericht kan zijn.
Opgavegericht tegenwerken betekent voor ons dat niet zomaar klakkeloos te accepteren valt dat werken aan de opgave wordt benut als excuus om geen rekenschap af te leggen. De implicatie is dat terecht kritische vragen mogen – of beter: moeten – worden gesteld over wat eigenlijk precies de opgave is en hoe daarmee verbonden prestaties inzichtelijk gemaakt (gaan) worden. Checks & balances zijn altijd nodig in het openbaar bestuur, (juist) ook als er opgavegericht wordt gewerkt. Uiteindelijk is dat óók in het belang van diezelfde opgave. We mogen dan ook geen genoegen nemen met de constatering dat klassieke evaluatie- en verantwoordingsmethoden zoals prestatiemeting en benchmarking lastig in te zetten zijn; er dient juist gezocht worden naar nieuwe methoden die wél passen of gewerkt te worden aan een herijking van bestaande methoden, door deze van een andere gebruiksaanwijzing te voorzien. Het zoeken naar de juiste productieve spanning vereist in onze opvatting de verkenning van in ieder geval drie opties voor herijking – slim combineren, slim variëren en slim balanceren – die wij in het essay uiteenzetten.
Over het essay hebben we ook een korte kennisclip opgenomen. Daarin vertellen onderzoekers Marije Huiting en Wiljan Hendrikx en opdrachtgever Mark Huijben meer over het onderzoek.
