De Belastingdienst maakte in de periode 2013 – 2020 gebruik van de applicatie Fraude Signalering Voorziening (FSV) om risicosignalen te registreren. De FSV bestond bij uitschakeling uit ongeveer 270.000 natuurlijke personen met een breed spectrum van aanleidingen. De FSV bleek in strijd met de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) en onderzoek van PwC laat zien dat registratie in de FSV voor grote aantallen burgers heeft geleid tot nadelige financiële consequenties.
De Belastingdienst werkt daarom aan een tegemoetkomingsregeling voor onrechtmatige gevolgen van registratie in de FSV. Welke dilemma’s doen zich bij een zo vertrouwenwekkend mogelijk vormgeven van de tegemoetkomingsregeling voor onrechtmatige gevolgen van registratie in de FSV voor, en hoe kan de Belastingdienst met deze dilemma’s omgaan?
In deze notitie gaan we in op deze vraag door eerst de gehanteerde kernbegrippen te be- spreken en analyseren. De betekenissen die worden gehanteerd voor vertrouwen, schade, herstel en tegemoetkoming, en de categorieën en grenzen die daarmee worden aangebracht, zijn van groot belang voor de inrichting van het arrangement. Die keuzes, grenzen, en categorieën zijn subjectief en normatief van aard.
We benoemen zes bouwstenen van vertrouwenwekkend schadebeleid, die kunnen fungeren als ontwerpprincipes voor een tegemoetkomingsarrangement: erkenning, participatie, begrijpelijkheid, openbaarheid, onafhankelijkheid en voortvarendheid. Elk van deze bouwstenen kent zijn eigen dilemma’s, waarbij een invulling langs de ene weg inherent kwetsbaarheden en kwesties elders veroorzaakt. Zo is het dus zaak om voor elk van de bouwstenen expliciet te zijn over te maken keuzes.
Naast dilemma’s kennen de bouwstenen dynamieken. Zij werken samen met elkaar en interfereren. Hun (uit)werking kan verschillen in de tijd, via vicieuze of juist virtuoze cirkels. Bovendien kent elke bouwsteen eigen dynamieken. Die ontwikkelingen en dynamieken zijn niet random, maar wel onvoorspelbaar: zij zijn situationeel. Bewustzijn van de mogelijke dynamieken kan onderdeel vormen van een strategische afweging over vertrouwenwekkend schadebeleid.
Omgaan met dilemma’s betekent tekorten en spanningen expliciteren. De afwegingen kunnen op verschillende wijze worden gemaakt: op basis van timing, nadruk, voorkant/achterkant, of gecompartimenteerd.
Bovendien vergt omgaan met dilemma’s voortdurende reflectie, vanwege de verscheidenheid aan dynamieken. Het vraagt zowel om reflectie in actie, gedurende het werk, als om reflectie op actie, op strategische momenten patronen en keuzes tegen het licht houden én periodiek terugkijken. Gezamenlijk kunnen de definities, dilemma’s en dynamieken uit deze notitie worden gebruikt als handvat en leidraad voor deze reflectiegesprekken over vertrouwenwekkend schadebeleid.
